About

In the name of Allah; One whose kindness, munificence and mercy are ever-growing and His beneficence and greatness are perpetual. The more negligent we get, the more attentive He becomes and the farther away we get from Him, the more he approaches us and the more we are stuck in the vortex of obliquity, the greater He guides us towards the right path. And to our astonishment  He alters our opprobrium to elegance and rewards our vice as virtue. He is the one who honours His abject servants by promoting their positions and granting them glory. He is the One who cannot be compared to anyone or anything but Himself.

Now in the third millennium, God’s willing has been set to show his grace toward His servants again, so that in the so-called era of communication, hearts get closer to each other and the path toward Him gets more smoothed and better paved and causes the people from all over the word to concur and collaborate with each other and finally grants the authority and eminence to the pious.  

Hopefully, we are looking forward to that time and are impatiently expecting the moment of happiness and prosperity. With a firm determination and a solid volition we take steps in the direction of salvation and will do our best while asking our fellow creatures for their kind contribution and expect God’s mercy and blessing to cover everyone.

The material offered in this site is the consequence of the efforts made by some experts from Hawzah and university who have got together to establish a virtual seminary and found a factual assembly of sincere, devoted people who have tried their best to provide the knowledge-seekers with religious sciences especially the ones obtained from (Ahl ol Bayt) Prophets’ Household (AS) in the hope that Allah would bless them by letting them drink His highly pure and clean Wine (Sharaban Tahoora).

We expect all our dearest brothers who visit this site to check it out and inform us of any defects and errors they may come across here. We shall certainly take your kind and helpful ideas into consideration as Quran says: “Believers would certainly benefit advice” (51/54).

 

Introduction to Hawzah (Islamic Seminaries)

 Nun. By the Pen and the (Record) which (men) write(68/1)

How gratifying it is the first day to enter the seminary, the day when multiplicity merges with oneness and all hearts converge on one single spot, All the hearts, laden with Mahdi’s remembrance and Ahlo-al-Bayt’s love. No difference where they have come from, what job they have had, how much they know and what language they speak, what indeed matters is the vigil they kept and the assent they received. They have been accepted but in the entrance exam not in the spiritual experience. To reach that desirable spiritual level there is a long path to cover and are thousands of unknown points to master.

Later on, this amorphous, unified crowd will disperse in different directions, ending up in diverse schools, dormitories and varied classes. And all theses happen to them not by their own intention but because of Master’ will. By then they are still confused due to both diversities and oneness they have been subject to. They are still thinking about what has occurred and what lies ahead of them when they hear a crowing. A supernatural call demands: read, but it is not time to read and write. It is time to learn only, but what? Learn what the teacher reads and the knowledge he transfers to you at the cost of his own life. Be all ears, and believe what you hear even it is hard to. Then try to make your believes innate even the ones lack sacredness. Purify your heart even though it looks impossible. Then obtain whatever you can from the knowledge and pour it into your mind like poring the kosher wine into a goblet. Act according to your knowledge and try to accomplish your goals and do whatever you perform and whatever you fulfill for Allah’ sake only. And in this way be careful not to irritate anyone by your conduct or word.

This was the synopsis of what the students of the seminary would go under within their primary days of entering schools.

The important point the clergies should put in their minds from the begging of the course is to find a roommate and a partner even the disagreeable one, since a partner would instruct us how to deal with others and get along with other people. A partner would help us learn the coexistence and cooperation with rest of the world. Furthermore a companion is needed to help us develop our communication skills and open the gates towards the relationship with others. Partners work together and discuss over the lessons they get from the teacher and rephrase the material taught in the class to each other. This way they can overcome their problems and make their understanding of the instructions more profound.

Hawzah courses start with Arabic literature and grammar. First etymology, which is a knowledge to study the origin of the words, is taught. then syntax, which focuses on the sentence structure, is offered, next rhetoric, a study of the effective use of language; art of speaking and writing effectively is practiced and finally logic which trains the learners to use the proper way of reasoning and arguing is taught. This part of curriculum lasts three years. After this period, students begin learning jurisprudence, religious legislation, and the principles of jurisprudence. This part which also lasts three years mostly familiarizes students with the general rules and is excluded from reasoning and arguing.

Then, the third stage of the curriculum begins. In this stage the clergies start more serious studies which naturally require more argument and involvement in critical researching. This is the time students can taste the sweetness of learning, researching and expressing their own opinions. This period that lasts for 4 years, includes books like Rasael written by Sheikh Ansari which concerns principles of jurisprudence and Makaseb written by also Sheikh Ansari which is about Islamic rules in transactions, and Kefayeh written by Akhoond Khorasani. Students also study subjects like philosophy and Rejal ( a knowledge in which the reliability and trustworthiness of the narrators of Islamic traditions who handed the historical events and prophet’s sayings down to us, is check out). If they accomplish this stage they are prepared and well equipped to enter the last stage called Kharej.

Then the Kharej course is started. Kharej literally means: outside and the reason this stage is called kharej is that the students get out of the common framework and structure of educational systems. In this course neither a specific book is taught nor is planned in limited time but is based on using students’ previous knowledge and  encouraging them to research in traditions, holy Quran and other sources. This course is the beginning of Ejtehad. In this course the master who is usually a skillful jurisprudent would take the floor and delivers his lecture which usually embraces his opinions and findings proved by reasons and arguments then he mentions other jurisprudent’s creeds and opinions, criticizes them and tries to train his students to become experts in religious law or jurisprudence in a short or long time depending on the students’ talent and capability. And when they reach that position they have to follow their own opinions and are not allowed to pursue other religious experts called Mojtahed.

Wearing special clerical uniform is optional and the clergies who are studying in the second stage are entitled to wear it. It consists of different pieces including a turban which was described by the Prophet (SA) as the angels’ crown and indicates spirituality, Ghaba which is a long, loose-fitting coat, a cloak which can hide defects and indicates infallibility, and last, special shoes called Nalain and are referred to in a Quranic verse: (Verily I am thy Lord! therefore {in My presence} put off thy shoes: thou art in the sacred valley Tuwa.) (20/12). So each piece is a symbol of something in this world or hereafter and demonstrates that the one in this uniform enjoys the blessings of both worlds.

  • The material offered in this site is the result of the efforts made by some experts from hawzah and university who have joined together to establish a virtual center for education in human sciences and founded an assembly of academicians who have tried their best to provide the knowledge-seekers with material from original sources as well as commentaries and secondary sources. In this site you will find an immense amount of information from history, logic, philosophy, jurisprudence, commentary, morphology, grammar, ethics, orator and more. Our goal, in one phrase, is the advancement of knowledge.
  • Every year, our scholars, facilities and city inspire 100 students to engage with big questions head-on. We’re a comprehensive Hawzah; the Islamic seminary. We search for innovative solutions and make positive contributions to society. Our creativity powers Montreal and connects us to the world. See how we plan to redefine the 21st century university.

تعريف الموقع

بسم الله الذي يُزاد لطفه وكرمه ورحمته يوماً بعد يوم، دائم العفو والمغفرة. الذي كلّما غفلنا عنه يذكرنا أكثر. وكلّما ابتعدنا عنه يزداد قرباً منّا. وكلّما توغّلنا في أعاصير الضياع، تمتدّ ـ مع كمال الحيرة والتعجب ـ يد النجاة منه إلينا أكثر. الذي يُبدِل قبائحنا جميلاً، وسيئاتنا حسنات. يُوصل من أُهينت كرامته وكبّلته المصاعب إلى قمّة المجد والعزّة والعظمة. الشوق والإثارة الإلهيّة الموجودة في الحسنات والألطاف والمحبّة ليس للأُم؛ بل له وحده

في هذا الزمن الموسوم بزمن الاتّصالات، يعرض الله سبحانه وتعالى نظرة مملوءة أُخرى لهذه الكرة الأرضيّة؛ لتتقرّب فيها القلوب، وتتمهّد طرق الوصول إليه، ولتتوّحد باتّجاه واحد قلوب البشر، وتتّحد اتّجاهات العالم الأربعة باتّجاه واحد، وتتّصل المشارق والمغارب، والأرض والسماء وجميع السيّارات الفلكيّة، ويعرّف سياحة الغرب وموعود الشرق، ويعطي الحكومة بيد الصالحين من عباده. بقلب ملؤه الأمل ننتظر ذلك اليوم الموعود، ننتظر من أجل رؤية أُفق السعادة والهناء. وبعزم جازم وإرادة راسخة نخطو نحو شمس الهداية، وكلّ ما لدينا ـ ولا شيء لدينا ـ نضعه على طبق الإخلاص؛ لنشترك مع نوعنا الإنساني؛ لكي تشملنا جميعاً لطف ورحمة وبركة الباري تعالى، وأن يجعلنا أغنياء في دنيا الاحتياج

إنّ الذي يُقدّم في هذه المجموعة هو نتيجة اجتماع عمل أصدقاء من الحوزة العلمية والجامعة؛ ليبنوا ـ برعاية ساقي حوض الكوثر ـ مجمّعاً حقيقياً لجمع العشّاق والمحبّين، ويقدّموا ـ قدر المستطاع ـ ما يحتاجه ويطلبه المهتمّين بعلوم أهل البيت، لعلّه يُلفتوا ـ بعملهم هذا ـ نظر المولى ليرويهم شراباً طهوراً وكأساً دهاقاً

:على قول حافظ ـ ما معناه ـ

أتينا نبذر بذرة لنحصل على شجرة المحبّة، ونأمل من أعواننا نظرة العون، وأن يذكّرونا لو كان خطأ ما بذرناه؛ لأنّ الذكرى تنفع المؤمنين، ولأنّ الصحيح هو الذي يُعمل به، ليصبح نون والقلم وما يشتهون: نون والقلم ومايسطرون

 

التعريف بالحوزة العلمية

كم هو مُفرح يوم الدخول إلى الحوزة، يوم الكثرة في الوحدة، يوم اجتماع كلّ القلوب في نقطة واحدة، كلّ القلوب في ذكر المهدي المنتظر، وكلّهم يعتبرون أنفسهم عشّاقاً لأهل البيت. لا يهمّ من أين جاؤوا، وماذا كان يعملون سابقاً، وإلى أي مستوىً هم في المعرفة، وبأي لغة يتكلّمون. المهم دعاء الصباح وقبول الفلاح، وهؤلاء قد قُبلوا. أمّا القبول في امتحان الدخول للحوزة ـ ليس في السير والسلوك للوصول إلى الهدف المنشود ـ فآلاف الطرق لم تُسلك، وآلاف الحكايات لم تُذكر. بعد هذا فالوحدة بلا تكليف تبدّل إلى جمع من نوع آخر، فكلّ واحد يتّجه إلى مدرسة منفردة، وإلى حجرة وصفّ منفردين، وهذا ليس بإرادته، بل بإرادة المولى. إلى الآن لم يجد نفسه، وهو في دوّامة هذه الكثرة والوحدة، يفكّر ماذا سيحلّ به؟ يسمع صوت الغيب يقول: اقرأ! أو لا؛ لأنّ للقراءة والكلام زمان آخر. بعد بعثة النفس وابتداء الرسالة، الآن اعرف فقط. ماذا أعرف؟! كلّ الذي يقرأه الأُستاذ ليعطيك عسل شراب وجوده. اسمع وانصت، حتّى إذا لم تقبله ولم يكن طاهراً. نظّف داخلك حتّى إذا كان من السهل الممتنع. والآن اسكب شراب طهور معرفتك في كأس الدهاق، واعمل بمعرفتك وعلمك واجعلهما للخالق تعالى وفي رضاه، ولا تؤذي أيّ مخلوق لا بلسانك ولا بعملك، ولا بيدك. كانت هذه ألفاظ كلام لأُولي الألباب؛ للوصول إلى الماء والانقطاع عن السراب، حتّى إذا كانوا طلاّب جامعة أو طلبة علوم دينية، شباباً كانوا أم كهولاً، من أهل القرآن والحديث وقراءة الكتب كانوا، أم من اللذين يؤذون أو يسكرون، أو من اللذين يقراءُون الغزل بين العشّاق ويعزفون آلات اللهو. لو نترك هذه الترهات التي لا طائل منها، ونستقي من النفس العنودة، والتي نعترف بعدم فهمنا لها، وأمام عملها عاجزون. يجب ـ القول بأنّ من أوّل الدخول إلى الحوزة ـ: التعرّف على زملاء السكن والدرس، حتّى لو لم يكونوا على المرام; لنتعايش سويةً في هذه الدنيا التي لا بقاء لها، ونتعلّم أُسلوب الاتّحاد والعون والتنسيق في هذا الوجود، إضافة لذلك فالطالب بحاجة إلى رفيق آخر يفهم أحدهما حديث الآخر ويكون خير عون له، وهذا الاشتراك في الرفقة والقلب واللّغة ممّا يفتح عُقد القلوب، ويسحب لكنة اللّسان، ويرفع الإشكالات، ويصبح ما تعلّمه أصيلاً، وينقش على لوح الذاكرة للأبد

تبدأ دروس الحوزة بتعلّم الكتب الأدبية، حتّى تُختم بأدب كامل. ودراسة علم الصرف الذي يدور حول الكلمة يتعلّم فيها الطالب صياغة الجُمل. ويتعلّم أساليب الخطابة والكلام من خلال دراسة علم المعاني والبديع. ويدرس أيضاً علم المنطق الذي يعصم الفكر من الخطأ. تستمرّ هذه الدورة مدّة ثلاث سنوات. وبعدها تصل النوبة لتعلُّم أحكام الشريعة والفقه والتّدين

ومن الجدير ذكره أنّ هذا التعليم للفقه وغيره في هذه المرحلة لا يكون بدليل واستدلال، بل كما هو موجود كالنور بين الأنوار يسطع لمعاناً. ويتعلّم أيضاً كَمّاً ـ بفتح الكاف ـ من أُصول الفقه أو قليل من مباحثه؛ ليستعدّ ذهن الطالب لاستقبال المسائل الآتية لاحقاً، ويتعرّف أيضاً على أُسلوب الأُصوليين وطرقهم، وهذه الفترة أيضاً تدوم ثلاث سنوات. شيئاً فشيئاً تبدأ مسألة القيل والقال واللّغط العلمي يملأ مدينة العلم، يتذوّق الطالب فيها حلاوة الدروس. الملتحقون بهذه الدورة التي تستمر أربع سنوات، يتعلّم فيها الطالب رسائل الشيخ الأنصاري وأُصول الفقه أكثر فأكثر. وبالاستفادة من مكاسب الشيخ الأنصاري يتعلّم الطالب دنيا الحلال والسير نحو الجنان، يصبح الطالب فيها أكثر فقهاً وفهماً. ومدّة أُخرى يتعايش الطالب فيها مع كفاية الآخوند الخراساني؛ ليُثبت كفايته، إذا تواصل مع دروسها وسخّر فكره ولسانه وقلمه لها، يرد بعد ذلك مرحلة الخارج

والظاهر أن دروس: الرجال والدراية لتشخيص الحديث، مع دروس في الحكمة والفلسفة يأخذها الطالب في هذه المرحلة. وأمّا مرحلة الخارج: فهي تعني الخروج عن الأُسلوب التعليمي المتعارف وترك الكتاب الدراسي جانباً، والبحث عن عون من الطلاب القدماء في الدرس، والبحث في القرآن والحديث، وهي مرحلة بداية الجهد والجهاد والاجتهاد، ولا يوجد سقف زماني لها. في هذه المرحلة يجلس الأُستاذ على كرسي الدرس، ويعرض آراءه وما توصل إليه بالدليل مستعيناً بالمصادر ويستدلّ فيها، ويعرض بقيّة الفتاوى ويمحصّها، وكلّ طالب من طلاّبة ـ حسب استعداده ونشاطه وفهمه ـ يدرس مدّة قصيرة أو طويلة عنده، حتّى يوصله الأُستاذ إلى درجة الاجتهاد، ويحرّم فيها الأُستاذ عليه التقليد بعد هذه المرحلة. ومن الجدير بالذكر أنّ اعتمار العمّة يكون اختيارياً، وغالباً يبدأ من أواخر المرحلة الثانية، وكلّ جزء من هذا اللباس له مدلول ومعنى خاص

«فالأوّل: العمامة، فهي بقول رسول الله(صلى الله عليه وآله) ـ ما معناه ـ: «تاج الملائكة ودليل المعنوية

والثاني: القباء، الذي: أوليائي تحت قبائي. والثالث: العباءة التي تستر العيوب ودليل العصمة. والرابع: النعلان اللذان: فاخلع نعليك إنّك بالواد المقدّس طوىً

إذن كلّ قطعة من هذا اللباس فيه معنىً دنيوياً وأُخروياً وصاحبه كذلك. فهنيئاً لأُولئك اللذين وفقوا بين الاثنين

محمدمهدي الشهرستاني

 

معرفى پايگاه

به نام خدا؛ خدايی که لطف و کرم و رحمتش روز افزون است و بخشش و بزرگی‌اش مستدام. هر چه ما غافل‌تر می‌شويم، او بيشتر ما را ياد می‌کند و هر چه ما از او دور می‌شويم، او نزديک‌تر می‌گردد و هر چه ما در گرداب گمراهی فرو ميرويم، دست ياری‌اش را به سوی ما درازتر می‌گرداند و در کمال بهت و حيرت و ناباوری، تمام زشتی‌های ما را به زيبايی بدل می‌سازد و بديهای ما را به نيکی سزا می‌دهد و اين آبرو بر باد رفتگان سر در گريبان را بر قله‌های عزت و مجد و عظمت می‌نشاند. وه چه شورانگيز خدايی که در خوبی و لطف و مهربانی، نه مادر، که به خود می ماند و بس

حال در اين هزاره‌ی سوم ميلاد يا يکی از هزاران هزار دوره‌ی رفته بر باد و مانده در ياد، خداوند جلوه‌ای ديگر نموده و نظری ديگر بر اين کره‌ی خاکی افکنده تا در عصری که موسوم به عصر ارتباطات است، دلها به هم نزديکتر و راه رسيدن به او هموارتر شود و با همدلی و همسويی بشريت، چار سوی جهان را يکی گرداند و مشارق و مغارب زمين و آسمان و کهکشان را متصل نمايد و سياحت غرب و موعود شرق را نمايان سازد و حکومت را به دست صالحان سپارد

با دلی پر از اميد، به انتظار آن روز می‌نشينيم و برای ديدن افق سعادت و خوشبختی، به نظاره می‌ايستيم و با عزمی جزم و اراده‌ای راسخ، به سوی خورشيد هدايت قدم بر ميداريم و آنچه در توان داريم – و هيچ نداريم – در طبق اخلاص می‌گذاريم و با همگنان و همنوعان خود به شراکت می‌سپاريم تا لطف و رحمت و برکت خداوند، شامل همگان گردد و در اين سرای نياز، بی‌نيازمان سازد

آنچه در اين مجموعه تقديم می‌گردد، حاصل کار دوستانی است که از حوزه و دانشگاه گرد آمده‌اند تا به لطف و عنايت ساقی حوض کوثر، حوزه‌ای مجازی بنا کنند و مجمعی حقيقی از عاشقان و محبان گردآورند و در حد توان خود، آنچه را که مورد نياز و درخواست علاقه‌مندان به علوم اهل بيت است، در اختيار ديگر دوستان قرار دهند تا شايد مولا نظری افکند و همگان را از شرابا طهورا و کاسا دهاقا سيراب گرداند

به قول حافظ، آمده ايم تخمی بکاريم و درخت دوستی برآريم. از ياران نيز چشم ياری داريم. گر غلط بود آنچه می‌پنداريم و می‌انگاريم، تذکری دهيد تا به حکم فَإِنَّ الذِّكْرَىٰ تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ، هر آنچه صلاح است همان نگاشته شود و نون و القلم به آنچه ما تشتهون است، يسطرون گردد

 

معرفی حوزه علميه

نون و القلم و ما يسطرون

چه دل انگيز است روز ورود به حوزه، روز کثرت در وحدت، روز گرد آمدن همه‌ی دلها در نقطه‌ای واحد، همه‌ی دلهایی که به ياد مهدی‌اند و خود را عاشق اهل بيت می‌دانند. چه فرق می‌کند که از کجا آمده‌اند و چکاره بوده‌اند و تا چه حد می‌دانند و به چه زبانی سخن می‌گويند. مهم، دعای پگاه است و قبولی درگاه. و اينان قبول شده‌اند، اما قبول در امتحان ورود، نه در سير سلوک و صعود، که تا رسيدن بدانجا، هزار راه نرفته است و هزار نکته‌ی ناگفته

پس از آن، اين وحدت بی‌سامان، به کثرتی ديگر می‌انجامد و هر يک به سويی روان؛ در مدرسه‌ای جدا و حجره‌ای جدا و کلاسی جدا؛ آن هم نه به ميل، که به اراده‌ی مولا. هنوز خود را نيافته‌اند و در گيجی و مستی اين کثرت و وحدت‌ها، سر در گريبان دارند و به آنچه بر سرشان آمده و خواهد آمد می‌انديشند که بانگی می‌آيد و سروشی غيبی صدا می‌زند که بخوان. اما نه؛ خواندن و گفتن زمانی ديگر است و پس از بعثت نفس و آغاز رسالت. اکنون فقط بدان. چه بدانم؟ آنچه استاد می‌خواند و شهد و شربت وجودش را بر تو می‌چشاند. گوش جان بدو بسپار، حتی اگر نشنوی؛ و آنچه میشونی باور کن، هر چند باورش سخت باشد؛ و باورهايت را درونی ساز، هر چند نپذيرد و ناپاک باشد؛ و درونت را پاک ساز، اگر چه سهل و ممتنع نمايد. حال از آن شرابا طهورای دانسته‌هايت، هر آنچه ميتوانی در اين کاسا دهاقای درون ريز و به دانش خود عمل کن و عملت را به سرانجام رسان و انجام و سرانجام هر کاری را برای خالق گردان و در کسب رضای خالق، هيچ مخلوقی را مرنجان، نه به دست و نه به کار و نه زبان

اين لب کلام بود برای اولو الالباب، برای رسيدن به آب و پريدن از سراب، خواه دانشجو باشد و خواه از طلاب، چه شيب باشد و چه شباب، اهل قرآن و حديث و کتاب يا که دردی فروش و مست شراب، هم غزل خوان محفل عشاق، هم نوازنده‌ی چنگ و چغان و رباب

اگر بگذريم از اين ترهات و لاطائلات شبانه که از نفس عنود سرچشمه می‌گيرد و بر قلم جاری می‌گردد و خود نيز بر نامفهوم بودنش معترفم و در عمل بدان عاجز، بايد گفت که از همان ابتدای ورود به حوزه، بايد هم حجره و هم اتاقی – هر چند باب ميل نباشد – برای خود يافت تا رسم همزيستی در اين سرای نيستی را فرا گرفت و روش همسويی و همکاری و هماهنگی با جهان هستی را آموخت. افزون بر اين، نياز به يک همراه ديگر است که سخن يکديگر را بفهمند و حامی و هارون همدگر باشند و در اين همراهی و همدلی و همزبانی، لکنت و اغلاق از زبان بگشايند و عقده و گره از کار و قلب و درون باز کنند و به عنوان هم بحث و هم مباحثه، هر بار درس استاد را برای يکديگر باز خوانند و اشکالات را مرتفع نمايند و آموخته‌های خود را درونی سازند و بر لوح محفوظات خود، نقش و نگاری جديد و زيبا حکاکی کنند

دروس نيز از ادبيات شروع می‌گردد تا به ادب ختم شود و با خواندن صرف که پيرامون کلمه سخن می‌گويد و نحو که نحوه‌ی جمله بندی را می‌آموزد و معانی و بيان و بديع که هنر شيوا گفتن و زيبا سرودن را آموزش می‌دهد و علم منطق که فکر و انديشه را استوار می‌سازد، اين دوره‌ی سه ساله به پايان می‌رسد. پس از آن، نوبت يادگيری احکام شريعت و فقه و ديانت است، البته نه به کمال و با دليل و استدلال، بلکه همچون برچيدن گوهر فتال است و لعلی از لعال و لمعه‌ای از انوار. کمکی هم به فتح کاف، از اصول فقه نداف کمک گرفته می‌شود و مباحثی اندک از آن مطرح می‌گردد تا ذهن طالب با حلاجی مطالب آشنا شود و روش فهم اصولی و به اصول راه رفتن را بياموزد. اين نيز سه سال طول ميکشد

کم کمک قيل و قال ها شروع می‌شود و غلغله‌ای شهر دانش را فرا می‌گيرد و نمک طعام افزون می‌گردد و شهد و شيرينی دروس پيشين را نمايان می‌سازد. رهيافتگان به اين دوره‌ی چهار ساله، به ياری رسايل شيخ انصاری، اصول فقاهت را بيشتر می‌آموزند و با کسب دانش از مکاسب او، در تحصيل دنيای حلال و رفتن به سوی بهشت بی‌مثال، فقيه‌تر و فهيم‌تر می‌شوند. مدتی نيز با کفايه‌ی آخوند خراسانی سر و کله ميزنند تا کفايت خود را به اثبات برسانند که اگر چنين گردد و سر نشکند و فکر و زبان و قلب و قلم به بيراهه نرود، وارد درس خارج می‌شوند. دروس رجال و درايه برای تشخيص حديث سره از ناسره، به همراه حکمت و فلسفه در همين دوره آموزش داده می‌شود

و اما خارج؛ درس خارج يعنی خارج شدن از روش مرسوم علم آموزی و کنار گذاشتن کتاب و ياری جستن از آموزه‌های پيشين و گشت و گذار در قرآن و حديث و آغاز جهد و جهاد و اجتهاد. در اين دوره که محدوديت زمانی ندارد، استاد بر کرسی تدريس تکيه ميزند و يافته‌ها و نظرات خود را با دليل و مدرک و استدلال می‌گويد و ديگر فتاوی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد و هر يک از شاگردان را بسته به استعداد و وسع و توانش، در مدتی کوتاه يا بس طولانی، به درجه‌ی اجتهاد نائل می‌گرداند و تقليد را بر او حرام می‌سازد

پوشيدن لباس روحانيت نيز اختياری است و از اواخر دوره‌ی دوم آغاز می‌شود و هر جزء آن معنايی دارد: اول عمامه که به گفته‌ی پيامبر، تاج ملائک است و نشان معنويت؛ دوم قبا که اوليائی تحت قبائی. سوم عبا که ستر عيوب است و نشانه‌ی عصمت. چهارم نعلين که فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى. پس هر تکه‌اش نمادی از دنيا و عقبا است و حاکی از آن که دارنده‌ی اين لباس، هم دنيا دارد و هم آخرت. خوشا آنان که از هر دو رستند و به حق پيوستند

شهریور ۱۳۸۷
سیدمحمدمهدی شهرستانی
مدیر مرکز

راسخون

حوزه نت

خبرگزاری بین‌المللی قرآن

تابناک

خبرگزاری فارس

خبرگزاری رسا